An tSaileach Bhriosc
Salix x fragilis
Is hibrid í an tsaileach bhriosc idir an tsaileach bhán (Salix alba) agus Salix euxina, crann as an Tuirc agus na sléibhte Chugais. Is crann ard í, cosúil leis an tsaileach bhán. Tugtar an tsaileach bhriosc uirthi mar gheall gur féidir na géaga a bhriseadh go héasca ón gcraobh. Fásann sí in Éirinn, go hiondúil in aice le foinsí fíoruisce.
Béarla: Crack Willow
Réamhrá
Go dtí le gairid, aithníodh an tsaileach bhriosc mar speiceas inti féin. Ach aithnítear anois gur hibrid é idir an tsaileach bhán (Salix alba) agus Salix euxina, crann as an Tuirc agus na sléibhte Chugais,[2]atá ag fás i dtuaisceart agus i ndeisceart na tíre seo.
Níl luibheolaithe ar aon intinn faoi stádas an chrainn seo i measc na saileach, rud a léiríonn cé chomh casta is atá sé saileacha difriúla a rangú.[3]
Tá an tsaileach bhriosc fairsing in Éirinn, seachas san iarthar agus san iarthuaisceart.[4] Is crann ard í, a bhreathnaíonn cosúil leis an tsaileach bhán, ceann dá tuismitheoirí.
Cuma na Sailí
Is caol, mín, agus lonrach, le dath buídhonn, a bhíonn na géaga. Is furasta na géaga a bhriseadh den chrann—ceaptar gur ón tréith seo a fuair an crann an t-ainm eolaíoch fragilis, cé go ndeireann foinsí eile gur ag tagairt é do na scoilteanna domhain a bhíonn sa gcoirt dhonn.
Duilleoga
Bíonn na bachlóga buídhonn, neamhchlúmhach, agus brúite isteach ar an ngéag. Is dath glas dorcha lonrach a bhíonn ar thaobh uachtarach na nduilleog lansach, gormghlas. Is gile a bhíonn siad in íochtar.
Bíonn na duilleoga níos faide ná duilleoga na sailí báine. Titeann na stípeoga go luath sa séasúr fáis[5] Bíonn na duilleoga aibí neamhchlúmhach,[6] ach d’fhéadfadh go mbeadh ribí gruaige ar na duilleoga óga.
Bláthanna agus Torthaí
Is dath buí a bhíonn ar staimíní na gcaitíní fireanna agus dath glas a bhíonn ar na caitíní baineanna. Osclaíonn na caitíní in éineacht leis na duilleoga,[5] timpeall mí Aibreán. Pailníonn feithidí na caitíní baineanna, agus scaiptear na síolta sa ngaoth.
An tSaileach agus an tSochaí
Fásann an tsaileach bhriosc in aice le fíoruisce—ar bhruacha locha agus aibhneacha, nó i gcoillte fliucha. Cuirtear í chun bhruacha a chobhsú agus a láidriú, agus is minic í a bheith bunscoite chun solas a scaoileadh tríthi má chuirtear mar sin í.
Thugtaí sail na mbaintreach ar an tsaileach bhriosc i Sasana, mar go raibh sé de nós ag an crann géaga a bhriseadh anuas ar fhir chéile gan aon fhógra.[7]
Tagairtí
1. Stace, C., New Flora of the British Isles. 4ú ed. 2019: C&M Floristics.
2. Belyaeva, I., Nomenclature of Salix fragilis L. and a New Species, S. euxina (Salicaceae). Taxon, 2009. 58(4): p. 1344-1348.
3. Marchenko, А.M. and Y.A. Kuzovkina, Notes on the nomenclature and taxonomy of Salix fragilis (Salicaceae). Taxon, 2022. 71(4): p. 721-732.
4. Stroh, P.A., et al., Plant atlas 2020: mapping changes in the distribution of the British and Irish flora. 2023: Princeton University Press.
5. Webb, P.A., J. Parnell, and D. Doogue, An Irish Flora. 1996, Dún Dealgan: Dundalgan Press (W.Tempest) Ltd.
6. Rose, F., The wild flower key: how to identify wild flowers, trees and shrubs in Britain and Ireland. 2006: Frederick Warne.
7. Milner, J.E., Trees of Britain and Ireland: History, Folklore, Products and Ecology. 2011: Natural History Museum.
Tuilleadh Íomhánna
